ZUWP / Literatura / Taras Szewczenko

Taras Szczewczenko

(1814-1861)

„Był synem chłopa i stał się władcą królestwa Ducha”

Taras Szewczenko urodził się 9 marca 1814 w samym centrum dzisiejszej Ukrainy – we wsi Moryńce pod Kijowem, w rodzinie chłopskiej. Wcześnie osierocony przez rodziców od dziecka wykazywał nieprzeciętne zdolności w dziedzinie plastyki – ciągle rysował albo szkicował, podobnie jak było to w przypadku Francisca Goyi.

„Był chłopem pańszczyźnianym i stał się olbrzymem w królestwie kultury ludzkiej”

Jako człowiek pozbawiony wolności osobistej był zdany na łaskę i niełaskę swoich chlebodawców – szlacheckiej rodziny zruszczonych Niemców, Engelhardtów. Kiedy Engelhardtowie dostrzegli talent chłopca, starali się o zapewnienie mu choćby elementarnego wykształcenia w tym kierunku. Jednak gdy w czasie pobytu w Petersburgu Szewczenko zapragnął studiować na Akademii Sztuk Pięknych, dziedzic nie chciał obdarować go wolnością osobistą i trzeba było zbierać pieniądze w salonach arystokratycznych na wykup z niewoli pańszczyźnianej zdolnego młodzieńca (1838).

„Był samoukiem i wskazał nowe, jasne i wolne szlaki profesorom i badaczom ksiąg”

Wykształcenie w dziedzinie literatury Szewczenko zdobywał samodzielnie, czytając swobodnie po ukraińsku, rosyjsku i polsku. Jego spuścizna literacka (na którą, oprócz liryki, składają się także poematy, fragmenty dramatyczne, powieści i dziennik) jest do dziś obiektem badań ze strony kolejnych pokoleń ukrainistów, a jej siła oddziaływania miała znaczenie dla dalszych losów Ukrainy i kolejnych zrywów wolnościowych w XIX i XX wieku. Szewczenko opisywał w swoich utworach wspaniałą przeszłość kraju, walki Kozaków o wolność, krytykował swoich współczesnych za marazm i pogodzenie się z niewolą, wyśmiewał rosyjskich zaborców, z pasją ujmował się za nieszczęśliwymi, prześladowanymi przez ludzi i upośledzonymi przez los (sierotami, uwiedzionymi dziewczętami, kalekami, chłopami pańszczyźnianymi). Jego debiut literacki, zbiór ośmiu utworów poetyckich, został zatytułowany „Kobziarz” (1840) – nazwa miała się kojarzyć z wędrownymi „kozackimi trubadurami”, opiewającymi przez stulecia dawną chwałę Zaporożców i krzepiącymi naród w ciężkich chwilach przy wtórze instrumentu strunowego zwanego kobzą (albo bandurą).

„Dziesięć lat uginał się pod ciężarem rosyjskiej musztry wojskowej, a dla wolności Rosji zrobił więcej niż dziesięć zwycięskich armii”

Za swoje przekonania i działalność polityczną w nielegalnym Bractwie Cyryla i Metodego został przez carat na 10 lat zesłany w sołdaty na Ural, gdzie odbył katorgę m. in. w towarzystwie polskich zesłańców. Surowy zakaz pisania i malowania miał zabić w nim nie tylko buntownicze myśli, ale również złamać go i zniszczyć jako artystę, który swoim talentem i autorytetem wpływał na mieszkańców imperium rosyjskiego, namawiając ich do walki o swoje prawa.

„Los prześladował go w życiu ile tylko zdołał, ale nie udało mu się przemienić złota jego duszy w rdzę, a jego miłości do ludzi – w nienawiść i pogardę…”

Powróciwszy z zesłania w 1857, Szewczenko nadal pracował jako malarz (tworzył głównie akwaforty) i poeta. Zmarł 10 marca 1861, początkowo został pochowany w Petersburgu, a ostatecznie spoczął w Kaniowie pod Kijowem.

„Los nie szczędził mu cierpień, ale nie pożałował też radości, bijących ze zdrowego źródła życia”

Sierota, chłop pańszczyźniany, człowiek pozbawiony ojczyzny, nosiciel prześladowanego języka, zesłaniec – był Taras Szewczenko bywalcem salonów, członkiem Akademii Sztuk Pięknych. Już za życia wielu jego rodaków miało świadomość wyjątkowości tej postaci i z radością przyjmowało jego przyjaźń. Na pogrzebie wygłaszano mowy w języku ukraińskim, polskim i rosyjskim, bowiem Szewczenko cenił w ludziach ich zalety charakteru, bez względu na narodowość czy wyznanie.

„Najpiękniejszy i najcenniejszy skarb dał mu los dopiero po śmierci – nieśmiertelną sławę i zawsze kwitnącą radość, którą w milionach serc ludzkich wciąż na nowo będą wzbudzały jego utwory”

Zarówno przez swój program polityczny, jak i przez używany język (zrozumiały dla wszystkich Ukraińców, nawet zamieszkujących odległe od siebie tereny i mówiących na co dzień dziesiątkami dialektów i gwar ukraińskich) Szewczenko stał się  jednym ze kreatorów nowożytnego narodu ukraińskiego, jego kultury i jego tradycji.

„Taki był i jest dla nas, Ukraińców, Taras Szewczenko”

Właśnie dlatego co roku na początku marca Ukraińcy na całym świecie – w kraju i za granicą – obchodzą uroczyście „Dni Szewczenkowskie”, święto kultury i języka ukraińskiego, organizując koncerty, spektakle teatralne, konkursy recytatorskie i opowiadając o historii swojego wielkiego rodaka.

Wszystkie cytaty pochodzą z wypowiedzi Iwana Franki (1856-1916) z okazji setnego jubileuszu urodzin Tarasa Szewczenki w 1914 roku

Dr Andrzej Wątorski

 

Najnowsze Informacje

Haydamaky w Szczecinie

 Haydamaky w Szczecinie

„EUROMAIDAN TOUR 2014 – Nie zapominajcie o Ukrainie!!!”
Szczecin 24.02.2014  godz.20,00
Rocker Club
ul. Partyzantów 2
70-222 Szczecin

V Festiwal Spotkanie Kultur

 V Festiwal Spotkanie Kultur Szczecin 2013

"Ponad Granicami"
Szczeciński Oddział Związku Ukraińców w Polsce 
Rada Organizacji Mniejszości Narodowych i Etnicznych w Szczecinie
oraz
Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie
zapraszają 
V Festiwal Spotkanie Kultur- Szczecin 2013.
w dniach 24-25 sierpnia 2013

XVII DKU

 XVII DKU

Szczeciński  Oddział Związku Ukraińców w Polsce
oraz 
Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie  
zapraszają na
XVII Dni Kultury Ukraińskiej
od 29 maja 2013 do 02 czerwca 2013